Het ontstaan van de kassa: een chronologische geschiedenis
De kassa is een alledaagse verschijning in winkels, restaurants, hotels, bars, garages, etc.
De geschiedenis van de kassa is fascinerend en gaat terug naar de negentiende eeuw. Van eenvoudige mechanische apparaten tot complexe digitale systemen, de evolutie van de kassa weerspiegelt een brede technologische en economische ontwikkeling.
In dit artikel nemen we je mee op een reis door de tijd, waarin het ontstaan en de ontwikkeling van de kassa chronologisch wordt beschreven.
Wat betekent het woord "kassa"?
Het woord "kassa" is afgeleid van het Franse caisse, wat "geldkist" betekent. Dit komt weer op zijn beurt van het Latijnse capsa, wat "doos" of "kist" betekent. De oorspronkelijke betekenis verwijst dus naar een fysieke container voor geld, wat de basis vormde voor latere technologische toepassingen.
De behoefte aan controle in de 19e eeuw
In de 19e eeuw groeide de detailhandel snel, met name in de Verenigde Staten en Europa. Ondernemers kregen te maken met een groeiend probleem: diefstal door personeel, ook wel 'pilfering' genoemd. Er was behoefte aan een systeem dat transacties betrouwbaar kon registreren en inkomsten kon controleren. De behoefte was duidelijk aanwezig, maar hoe los je dat op?
De geschiedenis van de kassa is fascinerend en gaat terug naar de negentiende eeuw. Van eenvoudige mechanische apparaten tot complexe digitale systemen, de evolutie van de kassa weerspiegelt een brede technologische en economische ontwikkeling.
In dit artikel nemen we je mee op een reis door de tijd, waarin het ontstaan en de ontwikkeling van de kassa chronologisch wordt beschreven.
Wat betekent het woord "kassa"?
Het woord "kassa" is afgeleid van het Franse caisse, wat "geldkist" betekent. Dit komt weer op zijn beurt van het Latijnse capsa, wat "doos" of "kist" betekent. De oorspronkelijke betekenis verwijst dus naar een fysieke container voor geld, wat de basis vormde voor latere technologische toepassingen.
De behoefte aan controle in de 19e eeuw
In de 19e eeuw groeide de detailhandel snel, met name in de Verenigde Staten en Europa. Ondernemers kregen te maken met een groeiend probleem: diefstal door personeel, ook wel 'pilfering' genoemd. Er was behoefte aan een systeem dat transacties betrouwbaar kon registreren en inkomsten kon controleren. De behoefte was duidelijk aanwezig, maar hoe los je dat op?
Reproductie van James Ritty zijn kassa. Foto: Wikipedia
1879 - De eerste kassa: James Ritty
De eerste kassa’s werkten met een handmatige slinger. Door deze slinger rond te draaien, werd de kassalade geopend en werd de transactie geregistreerd. Dit vereiste een fysieke handeling en onderstreepte het mechanische karakter van de eerste kassa's.
James Ritty kreeg het idee voor zijn uitvinding tijdens een bootreis naar Europa, waar hij een apparaat zag dat het aantal omwentelingen van de scheepsschroef telde. Dit bracht hem op het idee om een soortgelijk mechanisme te ontwikkelen om de verkopen in zijn saloon te registreren.
Samen met zijn broer John richtte hij "Ritty’s Manufacturing Company" op, waarmee ze de eerste mechanische kassa’s produceerden. In 1879 ontwierpen zij een apparaat dat zij de "Incorruptible Cashier" noemden. Het apparaat registreerde elke verkoop en verminderde de kans op diefstal. Ritty liet zijn ontwerp in 1883 patenteren. Zijn patentaanvraag is ingediend op 21-09-1883 en op 26-05-1885 is zijn patent toegewezen.
De eerste kassa’s werkten met een handmatige slinger. Door deze slinger rond te draaien, werd de kassalade geopend en werd de transactie geregistreerd. Dit vereiste een fysieke handeling en onderstreepte het mechanische karakter van de eerste kassa's.
James Ritty kreeg het idee voor zijn uitvinding tijdens een bootreis naar Europa, waar hij een apparaat zag dat het aantal omwentelingen van de scheepsschroef telde. Dit bracht hem op het idee om een soortgelijk mechanisme te ontwikkelen om de verkopen in zijn saloon te registreren.
Samen met zijn broer John richtte hij "Ritty’s Manufacturing Company" op, waarmee ze de eerste mechanische kassa’s produceerden. In 1879 ontwierpen zij een apparaat dat zij de "Incorruptible Cashier" noemden. Het apparaat registreerde elke verkoop en verminderde de kans op diefstal. Ritty liet zijn ontwerp in 1883 patenteren. Zijn patentaanvraag is ingediend op 21-09-1883 en op 26-05-1885 is zijn patent toegewezen.
Foto illustratie van James Ritty: © HRC DIGITAL B.V. - Foto inzet James Ritty: Wikipedia
1884 - National Cash Register (NCR)
In 1884 werd het octrooi van Ritty overgenomen door John H. Patterson, de oprichter van de latere National Cash Register Company (NCR). Onder leiding van NCR werd de productie en verspreiding van kassa’s geoptimaliseerd, met als resultaat de introductie van nieuwe functies, zoals:
Deze innovaties maakten kassa’s wereldwijd populair bij winkeliers. Het belletje en het karakteristieke “klapperende” geluid fungeerden als hoorbare bevestiging van een verkoop én hadden een psychologische functie: ze herinnerden het personeel eraan dat hun handelingen hoorbaar en daarmee controleerbaar waren.
Van mechanisch naar elektromechanisch: begin 20e eeuw
In deze periode kregen kassa’s ook een meer decoratief karakter. Veel modellen werden vervaardigd uit koper of brons, vaak voorzien van sierlijke ornamenten en gravures. Hierdoor functioneerde de kassa niet alleen als gebruiksvoorwerp, maar ook als blikvanger en statussymbool binnen de winkelomgeving.
Verfijning van de technologie
In het begin van de 20e eeuw werden kassa's verfijnd met elektrische componenten, zoals elektromagneten en motoren. NCR bleef marktleider, maar andere fabrikanten kwamen op, waaronder Sweda en Victor Adding Machine Co.
1920–1930 – Kassa's met geïntegreerde rekenmachines
Rond de jaren 1920–1930 begonnen fabrikanten rekenfuncties te integreren in hun machines. Dit maakte het mogelijk om kortingen, btw en totalen sneller te berekenen.
1960 - 1980 - Elektronische revolutie
Eerste elektronische kassasystemen (ECR)
In de jaren 1960 verschenen de eerste Electronic Cash Registers (ECR). Deze systemen gebruikten transistors en eenvoudige geheugens om transacties op te slaan. Belangrijke kenmerken waren:
In 1884 werd het octrooi van Ritty overgenomen door John H. Patterson, de oprichter van de latere National Cash Register Company (NCR). Onder leiding van NCR werd de productie en verspreiding van kassa’s geoptimaliseerd, met als resultaat de introductie van nieuwe functies, zoals:
- Een papieren bon
- Een kassalade die automatisch openging
- Een belletje bij elke transactie
Deze innovaties maakten kassa’s wereldwijd populair bij winkeliers. Het belletje en het karakteristieke “klapperende” geluid fungeerden als hoorbare bevestiging van een verkoop én hadden een psychologische functie: ze herinnerden het personeel eraan dat hun handelingen hoorbaar en daarmee controleerbaar waren.
Van mechanisch naar elektromechanisch: begin 20e eeuw
In deze periode kregen kassa’s ook een meer decoratief karakter. Veel modellen werden vervaardigd uit koper of brons, vaak voorzien van sierlijke ornamenten en gravures. Hierdoor functioneerde de kassa niet alleen als gebruiksvoorwerp, maar ook als blikvanger en statussymbool binnen de winkelomgeving.
Verfijning van de technologie
In het begin van de 20e eeuw werden kassa's verfijnd met elektrische componenten, zoals elektromagneten en motoren. NCR bleef marktleider, maar andere fabrikanten kwamen op, waaronder Sweda en Victor Adding Machine Co.
1920–1930 – Kassa's met geïntegreerde rekenmachines
Rond de jaren 1920–1930 begonnen fabrikanten rekenfuncties te integreren in hun machines. Dit maakte het mogelijk om kortingen, btw en totalen sneller te berekenen.
1960 - 1980 - Elektronische revolutie
Eerste elektronische kassasystemen (ECR)
In de jaren 1960 verschenen de eerste Electronic Cash Registers (ECR). Deze systemen gebruikten transistors en eenvoudige geheugens om transacties op te slaan. Belangrijke kenmerken waren:
- Digitale displays
- Programmeerbare toetsen
- Interne opslag van gegevens
Foto illustratie van de eerste barcode scan: © HRC DIGITAL B.V.
1974 - Barcodes en scanners
In 1974 werd de eerste UPC-barcode gescand in een supermarkt in Ohio: een pakje Wrigley’s kauwgom. Dit betekende een revolutie in kassatechnologie:
1990–2000 – Software en Netwerken: De Doorbraak van de PC-kassa
Vanaf de jaren 1990 maakten kassasystemen de overstap naar standaard PC-architectuur. De focus verschoof van hardware naar software, waarbij toepassingen zoals Microsoft Retail Management System (RMS), Exact voor Retail en HRC POS de markt begonnen te domineren.
Deze systemen brachten een nieuwe generatie functionaliteit met zich mee, waaronder:
Daarnaast ontstonden er steeds meer koppelingen met externe systemen, zoals:
De kassa evolueerde van een gesloten systeem naar een centraal knooppunt in het retaillandschap. Bovendien werden kassa’s vaker zichtbaar opgesteld, als symbool van eerlijkheid en transparantie richting de klant.
Nederlandse context
In Nederland werden elektronische kassa’s relatief snel geaccepteerd vanaf de jaren ’70, mede dankzij de opkomst van supermarkten. Kassabonnen kregen een extra rol als garantie- of retourbewijs. Ze werden steeds vaker erkend als juridisch document bij klachten, retourzendingen en garantieclaims. Hierdoor werd de consumentenbescherming versterkt. Kassa’s werden steeds vaker zichtbaar opgesteld als teken van eerlijkheid en transparantie voor klanten.
In 1974 werd de eerste UPC-barcode gescand in een supermarkt in Ohio: een pakje Wrigley’s kauwgom. Dit betekende een revolutie in kassatechnologie:
- Snelheid bij afrekenen
- Voorraadbeheer via POS-systemen
- Minder fouten door handmatige invoer
1990–2000 – Software en Netwerken: De Doorbraak van de PC-kassa
Vanaf de jaren 1990 maakten kassasystemen de overstap naar standaard PC-architectuur. De focus verschoof van hardware naar software, waarbij toepassingen zoals Microsoft Retail Management System (RMS), Exact voor Retail en HRC POS de markt begonnen te domineren.
Deze systemen brachten een nieuwe generatie functionaliteit met zich mee, waaronder:
- Realtime koppelingen met voorraadbeheer
- Klantbeheer via geïntegreerde CRM-functionaliteiten
- Uitgebreide rapportages en analyses
Daarnaast ontstonden er steeds meer koppelingen met externe systemen, zoals:
- Boekhoudsoftware
- Webshops
- Betaalterminals
- Loyaliteitsprogramma’s
De kassa evolueerde van een gesloten systeem naar een centraal knooppunt in het retaillandschap. Bovendien werden kassa’s vaker zichtbaar opgesteld, als symbool van eerlijkheid en transparantie richting de klant.
Nederlandse context
In Nederland werden elektronische kassa’s relatief snel geaccepteerd vanaf de jaren ’70, mede dankzij de opkomst van supermarkten. Kassabonnen kregen een extra rol als garantie- of retourbewijs. Ze werden steeds vaker erkend als juridisch document bij klachten, retourzendingen en garantieclaims. Hierdoor werd de consumentenbescherming versterkt. Kassa’s werden steeds vaker zichtbaar opgesteld als teken van eerlijkheid en transparantie voor klanten.
Foto illustratie van cloud gebaseerde POS: © HRC DIGITAL B.V.
2010 - Mobiele en cloud-gebaseerde kassa’s
Moderne kassasystemen spelen een steeds belangrijkere rol in omnichannel verkoopstrategieën. Ze koppelen fysieke winkels aan webshops en zorgen ervoor dat voorraadbeheer, klantendata en verkoopinformatie in één systeem worden beheerd. Zodra een product wordt aangeslagen bij de kassa, wordt dit automatisch afgeboekt van de voorraad.
Mobiele POS (mPOS)
Met de opkomst van smartphones en tablets ontstonden mobiele kassasystemen. Voorbeelden zijn:
Cloudgebaseerde POS-systemen
Cloud-gebaseerde systemen zoals Shopify POS, Lightspeed, Vend, HRC One POS en Booq maakten het mogelijk om:
Kassasystemen met AI, automatisering en toekomstvisie: 2020 en daarna
Zelfbedieningskassa’s
Supermarkten en grote ketens zetten in op zelfbediening, waarbij klanten zelf producten scannen en afrekenen. Technologieën zoals visuele herkenning (bijvoorbeeld Amazon Go) en RFID maken zelfs volledig kassaloze winkels mogelijk.
AI-gestuurde inzichten
Moderne POS-systemen verzamelen grote hoeveelheden data. Door inzet van kunstmatige intelligentie kunnen ondernemers:
De kassa van de toekomst
Volgens de Stichting Betrouwbare Afrekensystemen (SBA) zal de kassa zich in de toekomst verder ontwikkelen richting een modulair, cloud-native platform waarin hardware en software naadloos samenwerken. Belangrijke ontwikkelingen zijn:
Moderne kassasystemen spelen een steeds belangrijkere rol in omnichannel verkoopstrategieën. Ze koppelen fysieke winkels aan webshops en zorgen ervoor dat voorraadbeheer, klantendata en verkoopinformatie in één systeem worden beheerd. Zodra een product wordt aangeslagen bij de kassa, wordt dit automatisch afgeboekt van de voorraad.
Mobiele POS (mPOS)
Met de opkomst van smartphones en tablets ontstonden mobiele kassasystemen. Voorbeelden zijn:
- iZettle (nu onderdeel van PayPal)
- SumUp
- Square
Cloudgebaseerde POS-systemen
Cloud-gebaseerde systemen zoals Shopify POS, Lightspeed, Vend, HRC One POS en Booq maakten het mogelijk om:
- Kassadata realtime in de cloud te bewaren
- Op afstand winkels te beheren
- Automatisch back-ups te maken
Kassasystemen met AI, automatisering en toekomstvisie: 2020 en daarna
Zelfbedieningskassa’s
Supermarkten en grote ketens zetten in op zelfbediening, waarbij klanten zelf producten scannen en afrekenen. Technologieën zoals visuele herkenning (bijvoorbeeld Amazon Go) en RFID maken zelfs volledig kassaloze winkels mogelijk.
AI-gestuurde inzichten
Moderne POS-systemen verzamelen grote hoeveelheden data. Door inzet van kunstmatige intelligentie kunnen ondernemers:
- Verkooptrends voorspellen
- Voorraad automatisch bijbestellen
- Prijsstrategieën optimaliseren
- Klantgedrag analyseren en gepersonaliseerde aanbiedingen doen
- Marketingcampagnes bijsturen op basis van kassadata
De kassa van de toekomst
Volgens de Stichting Betrouwbare Afrekensystemen (SBA) zal de kassa zich in de toekomst verder ontwikkelen richting een modulair, cloud-native platform waarin hardware en software naadloos samenwerken. Belangrijke ontwikkelingen zijn:
- Naadloze integratie met backoffice-, ERP- en boekhoudsystemen
- Realtime synchronisatie van data tussen filialen en webshops
- Slimme aanbevelingsalgoritmen voor verkoopmedewerkers
- Volledige digitale transactiestromen, inclusief e-bonnen en automatisch koppelen van facturen
- Verhoogde focus op veiligheid en compliance (zoals fiscalisering)
Foto illustratie van POS door de jaren heen: © HRC DIGITAL B.V.
Samenvattend
Van een mechanische kast in een saloon tot geavanceerde AI-gestuurde cloudoplossingen: de kassa heeft een indrukwekkende evolutie doorgemaakt. Elke fase in de ontwikkeling weerspiegelt een brede maatschappelijke, technologische en economische trend. Wat begon als een oplossing tegen diefstal, is uitgegroeid tot een centraal zenuwstelsel voor de moderne detailhandel, hospitality en horeca.
De toekomst belooft verdere automatisering, diepere integratie met andere systemen en mogelijk zelfs het verdwijnen van de fysieke kassa zoals we die nu kennen, ten gunste van onzichtbare, embedded betaaloplossingen.
Van een mechanische kast in een saloon tot geavanceerde AI-gestuurde cloudoplossingen: de kassa heeft een indrukwekkende evolutie doorgemaakt. Elke fase in de ontwikkeling weerspiegelt een brede maatschappelijke, technologische en economische trend. Wat begon als een oplossing tegen diefstal, is uitgegroeid tot een centraal zenuwstelsel voor de moderne detailhandel, hospitality en horeca.
De toekomst belooft verdere automatisering, diepere integratie met andere systemen en mogelijk zelfs het verdwijnen van de fysieke kassa zoals we die nu kennen, ten gunste van onzichtbare, embedded betaaloplossingen.